بهترین نوع بیمه برای افراد بدون بیمه اجباری / اختیاری یا آزاد؟
بیمه اختیاری و بیمه مشاغل آزاد دو روش اصلی برای افرادی هستند که تحت پوشش بیمه اجباری قرار ندارند، اما مایل‌اند سابقه بیمه‌ای خود را حفظ کرده و از خدمات سازمان تأمین اجتماعی بهره‌مند شوند. آگاهی از تفاوت‌های این دو نوع بیمه از پرداخت هزینه‌های غیرضروری جلوگیری می‌کند، زیرا هرکدام برای گروه خاصی طراحی شده و شرایط عضویت، نرخ پرداخت و میزان تعهدات متفاوتی دارند.
بیمه اختیاری چیست؟
بیمه اختیاری نوعی پوشش بیمه‌ای است برای کسانی که در گذشته سابقه پرداخت بیمه داشته‌اند ولی اکنون در هیچ محل کاری مشغول به فعالیت نیستند و بیمه اجباری ندارند. این افراد می‌توانند به‌صورت داوطلبانه و بدون نیاز به کارفرما، پرداخت حق بیمه خود را ادامه دهند.
هدف اصلی این نوع بیمه حفظ استمرار سوابق و برخورداری از مزایای بازنشستگی و ازکارافتادگی است؛ به عبارتی، بیمه اختیاری راهی برای جلوگیری از قطع سوابق بیمه‌ای و از بین رفتن حقوقی است که فرد در طول سال‌ها کسب کرده است.
بیمه مشاغل آزاد چیست؟
بیمه مشاغل آزاد مخصوص افرادی در بازه سنی ۱۸ تا ۵۰ سال است که شغل شخصی یا کسب‌وکار مستقل دارند و تحت پوشش هیچ نوع بیمه‌ای نیستند. این گروه می‌توانند با توجه به نوع فعالیت و توان مالی خود یکی از سه طرح بیمه‌ای ویژه مشاغل آزاد را انتخاب کنند. مشاغلی مانند رانندگی، فروشندگی، کارهای فنی یا هنری در این دسته قرار می‌گیرند.
تفاوت شرایط ثبت‌نام در بیمه اختیاری و مشاغل آزاد
برای دریافت بیمه اختیاری، داشتن دست‌کم یک ماه سابقه پرداخت حق بیمه و سنی کمتر از ۵۰ سال ضروری است. با این حال، اگر فرد بیش از ۱۰ سال سابقه بیمه داشته باشد، محدودیت سنی برای او برداشته می‌شود.
در مقابل، بیمه مشاغل آزاد نیاز به سابقه بیمه‌ای قبلی ندارد و محدودیت سنی آن نیز انعطاف‌پذیرتر است؛ فقط لازم است شغل فرد توسط سازمان تأمین اجتماعی تأیید شود.
تفاوت نرخ حق بیمه و نحوه پرداخت
در بیمه اختیاری، نرخ حق بیمه معادل ۲۶ درصد از حقوق مبناست که شامل ۲۰ درصد بازنشستگی، ۳ درصد ازکارافتادگی و ۳ درصد درمان می‌شود.
اما در بیمه مشاغل آزاد سه نرخ ۱۲، ۱۴ و ۱۸ درصد وجود دارد. نرخ پایین‌تر خدمات کمتری دارد و تنها با انتخاب نرخ ۱۸ درصد، بیمه‌شده از پوشش ازکارافتادگی و فوت نیز برخوردار می‌شود. بنابراین، اگرچه بیمه اختیاری هزینه بیشتری دارد، ولی خدمات کامل‌تری ارائه می‌دهد.
تفاوت در تعهدات سازمان تأمین اجتماعی
بیمه اختیاری شامل تمامی مزایای بیمه اجباری (به‌جز بیمه بیکاری) است؛ مانند خدمات درمانی، مستمری بازنشستگی، ازکارافتادگی و فوت.
در بیمه مشاغل آزاد، نوع مزایا به نرخ پرداخت انتخابی بستگی دارد. در نرخ ۱۲ درصدی، فقط بازنشستگی و فوت پس از بازنشستگی پوشش داده می‌شود؛ در نرخ ۱۴ درصدی، فوت قبل و بعد از بازنشستگی نیز افزوده می‌شود و در نرخ ۱۸ درصدی، ازکارافتادگی هم در تعهدات بیمه قرار دارد. از منظر بازنشستگی، بیمه اختیاری گزینه مناسب‌تری است.
تفاوت در سابقه بیمه‌ای
اگر فردی با سابقه بیمه اجباری بیش از دو ماه بیمه‌پردازی خود را قطع کند، به عنوان «فاقد بیمه» شناخته می‌شود. در چنین حالتی پس از شروع مجدد بیمه، لازم است حداقل شش ماه بگذرد تا برخی مزایا مانند بیمه بیکاری یا غرامت دستمزد ایام بیماری مجدداً فعال شود.
در بیمه اختیاری، سابقه فرد به‌صورت مستقیم به سوابق قبلی او متصل می‌شود، در حالی که بیمه مشاغل آزاد یک قرارداد جداگانه به شمار می‌رود و ادامه بیمه قبلی محسوب نمی‌شود. در نتیجه، در هنگام تجمیع سوابق برای استفاده از مزایایی مانند بیمه بیکاری، مرخصی استعلاجی یا هدیه ازدواج، ممکن است محدودیت‌هایی ایجاد شود.
مقایسه کلی بیمه اختیاری و مشاغل آزاد
| مورد مقایسه | بیمه اختیاری | بیمه مشاغل آزاد |
|---|---|---|
| شرایط متقاضی | افرادی بدون شغل ثابت که سابقه بیمه قبلی دارند و می‌خواهند آن را ادامه دهند | صاحبان مشاغل آزاد (فروشنده، راننده، هنرمند و…)؛ داشتن سابقه بیمه الزامی نیست |
| نرخ حق بیمه | ۲۶٪ از دستمزد مبنا | ۱۲٪، ۱۴٪ یا ۱۸٪ (بسته به نوع پوشش انتخابی) |
| نوع پوشش | بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و درمان | بسته به نرخ انتخابی، خدمات متفاوت است |
| سطح تعهدات | کامل‌تر ولی با هزینه بالاتر | محدودتر اما با هزینه کمتر |
| تداوم سابقه قبلی | بله، به‌عنوان ادامه بیمه اجباری محسوب می‌شود | خیر، به‌صورت مستقل محاسبه می‌شود |
| میزان مستمری | بیشتر | کمتر |
